English 
Από την Χώρα της Τήνου έως τον Φαλατάδο μέσω Εξωμβούργου
Απόσταση: περίπου 8 Χμ.
Ώρες: περίπου 4 συν 1 για ανάβαση και κατάβαση του Εξώμβουργου
.
.
.
Φεύγοντας από την Χώρα
Ξεκινήστε την πορεία σας από την στρογγυλή μαρμάρινη πλατεία στο τέρμα του μεγάλου δρόμου της Παναγίας Ευαγγελιστρίας. Αρχίστε να ανεβαίνετε τον μεγάλο δρόμο έως ότου συναντήσετε Α ένα δρομάκι (100μ) με ταμπέλα Μονόδρομου εκεί στρίβετε Α, περνώντας από την ταβέρνα του Πέτρου σε μια μικρή πλατεία. Συνεχίζετε ευθεία περνώντας κάτω από μια κληματαριά σε άλλη μια ταβέρνα. Στην επόμενη διασταύρωση συνεχίζετε και πάλι ευθεία ακολουθώντας το ανηφορικό δρομάκι έως το σημείο που θα βρείτε ένα άνοιγμα με ένα σπίτι μπροστά σας (150μ). Στρίβετε Δ και αμέσως Α στο επόμενο δρομάκι. Δεξιά και πάλι Α στην δημόσια Βρύση και ευθεία επί του κεντρικού μονοπατιού προς Βορρά. Σε κύρια διασταύρωση (160μ) με φαρδύ πλακόστρωτο δρόμο ερχόμενος από Δ συνεχίζετε ευθεία ακολουθώντας την πορεία του παλιού μονοπατιού. Το μονοπάτι περνάει από μια Αρχοντική γειτονιά της χωράς τα όμορφα νεοκλασικά σπίτια βρίσκονται μέσα σε μεγάλους κήπους περιφραγμένους από υψηλούς πετρόκτιστους τοίχους. Θα ανεβείτε σκαλιά και Δεξιά θα συναντήσετε έναν μικρό Αρχαιολογικό χώρο με υπολείμματα σπιτιών της κλασικής εποχής. Η διαδρομή μας ακολουθεί τα όρια της αρχαίας πόλης. Καθώς ανεβαίνετε θα δείτε τμήματα των αμυντικών τειχών. Μια παλιά σκουριασμένη πόρτα Δ έχει το σύμβολο των Ιησουιτών Μοναχών επίσης ένα Ενετικό Λιοντάρι και ένας Δράκος στολίζουν την Αψίδα.
Ακολουθώντας το Βαρύ (αρχαίο μονοπάτι) ως το πλάτωμα της Κυρά Ξένης
Αμέσως μετά φτάνετε σε έναν δρόμο (290μ) που έρχεται και πάλι από Δ. Συνεχίζετε ευθεία και πάνω, στα βήματα του πεζοπόρου που απεικονίζεται στο μπλε ταμπελάκι. Σε 155μ θα βρεθείτε στον περιφερειακό δρόμο της Χώρας με το χαρακτηριστικό Stop. Τον διασχίζετε και συνεχίζετε επί του ανηφορικού μονοπατιού. Ως τα σπίτια το μονοπάτι έχει ανασκευαστεί και έχουν χρησιμοποιηθεί οι αρχαίες πλάκες εν μέρη. Καθώς ανεβαίνετε το μονοπάτι Θα δείτε τμήματα αρχαίας τειχοποιίας, κυρίως δεξιά, τα λιγοστά στοιχεία που προδίδουν την άλλοτε τοποθεσία του αρχαίου κάστρου.
Μετά από 530μ θα συναντήσετε έναν δρόμο που έρχεται από δεξιά εκεί τελειώνει και το οχυρωματικό τείχος της αρχαίας πόλης.
Εάν στρίψετε δεξιά και κοιτάξετε Α μετά από 10μ θα δείτε ένα αρχαίο νταμάρι όπου γινόταν η εξόρυξη των λίθων για την κατασκευή του κάστρου. 30μ πιο κάτω Δ υπάρχει και μεγάλο τμήμα τειχών που στέκει ακόμα όρθιο.
Για να συνεχίσετε επιστρέψτε στο κυρίως μονοπάτι, ακολουθεί ένα ομαλό, ανηφορικό τμήμα της διαδρομής που κινείτε παράλληλα με μια κοιλάδα Δ στην οποία υπάρχουν μερικοί όμορφοι περιστεριώνες. Επίσης υπάρχει και το αρχαίο υδραγωγείο (χαμένο στην Βλάστηση και θαμμένο εν μέρη, κατασκευή του Αθηναίου τύραννου Πεισίστρατου το 549π.χ.) που τροφοδοτούσε την πόλη μέχρι το 1934 και ακόμα τροφοδοτεί την ιερη πηγή της Παναγίας.
Το μονοπάτι συναντάει μετά από 1000μ. έναν χωματόδρομο που κατεβαίνει από Α. Κινηθείτε ευθεία και επί του δρόμου για 50μ συνεχίζοντας ευθείαεπί του παλιού μονοπατιού στο σημείο όπου ο δρόμος κάνει μια δεξιά στροφή. Τραβερσάρετε ομαλά την πλαγιά ως το πλάτωμα της Κυρά Ξένης (440μ) με το παλιό βυζαντινό Χάνι και το εκκλησάκι. Το Χάνι εχει συντηρηθεί και αναπαλαιωθεί ανεπιτυχώς και η τωρινή του χρήση αμφίβολη. Σταθμός άλλοτε για τους κατοίκους του βορρά που ύστερα από μεγάλη πορεία φτάνανε επιτέλους στον προορισμό τους την Χώρα. Στο εκκλησάκι υπάρχει πολύ ωραία ανάγλυφη μαρμάρινη πλάκα με απεικόνιση της Θεοτόκου με τον Ιησού και της Αγίας Ξένης.
Πλάτωμα της Κυρά Ξένης – Εξώμβουργο
Αφήνοντας το εκκλησάκι Α συνεχίζετε επί του κυρίως μονοπατιού έχοντας μπροστά σας συνέχεια τον εντυπωσιακό γρανιτένιο όγκο του Εξωμβουργού. Αγνοήστε μονοπάτι που ανεβαίνει από Α. Μετά από 850μ σε μια διχάλα επί της διαδρομής στρίβετε Α, και περνάτε μια γεφυρούλα πάνω από μια πηγή με πλυσταριό. Το πετρώδες μονοπάτι συναντάει υστέρα από 370μ τον κεντρικό δρόμο για τον Πύργο.
Στην άσφαλτο στρίβετε Α και αμέσως δεξιά πριν από ένα μεγάλο βιομηχανικό κτίσμα (τυροκομείο) για να κατεβείτε σκαλιά που θα σας φέρουν πάλι επί του παλαιού μονοπατιού. Ανεβαίνετε το μονοπάτι ως την ράχη με τους ανεμόμυλους Α (70μ). Συνεχίζετε ευθεία και κάτω (δεν παίρνετε το μονοπάτι Δ). Ύστερα από 20μ υπάρχει μονοπάτι Δ στο οποίο στρίβετε προς το Εξώμβουργο. Αριστερά σας, η καταπράσινη πεδιάδα της Κόμης, λοξά Α τα χωριά Σκαλάδος, Κρόκος, Λουτρά. Και ακριβώς από κάτω το χωριό Ξινάρα έδρα του δήμου Εξωμβούργου. Στην επόμενη διασταύρωση (565μ) όπου μονοπάτι ανεβαίνει από Α, συνεχίζετε ευθεία ώστε μετά από 40μ να συναντήσετε και πάλι ένα μονοπάτι, πίσω από ένα εκκλησάκι, οπού στρίβετε Α.
100μ πιο κάτω Α και Δ της διαδρομής υπάρχει Αρχαιολογικός χώρος με θεμέλια οικισμού της Γεωμετρικής εποχής (9ος αιώνας π.χ.) και τμήματα οχυρωματικού τείχους της κλασικής περιόδου (5ος π.χ.). Θα συναντήσετε μονοπάτι από Δ όπου συνεχίζετε ευθεία και πάνω ανάμεσα σε τειχία. Το μονοπάτι τραβερσάρει την ανατολική πλαγιά του βράχου, Α βλέπετε τώρα τμήματα του ενετικού κάστρου του Εξωμβούργου.
Φτάνοντας στην Βορινή πλευρά του βράχου συναντάτε ένα χωματόδρομο (360μ) όπου στρίβετε Δ. Από πίσω σας το ξωκλήσι του Αγίου Μηνά, μπροστά σας το καθολικό μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας. Έδρα του καθολικού Αρχιεπισκόπου της Τήνου. Ένα μνημείο θυμίζει τους καθολικούς πεσόντες στους πολέμους μεταξύ 1912-50.
Το κάστρο φέρει την ονομασία κάστρο της Αγίας Ελένης ενώ η οχυρωμένη πόλη από κάτω ονομάζεται Εξώμβουργο.
Για την Ανάβαση στο Εξώμβουργο περάστε Δ από την ταμπέλα προς Κάστρο της Αγίας Ελένης και αφήστε την αυλή του μοναστηριού Δ σας. Ακολουθήστε το πετρόστρωτο μονοπάτι έως την κορυφή όπου υπάρχει σταυρός (υψόμετρο 560μ) κάτι σπάνιο για τα ελληνικά βουνά (πιθανώς επειδή βρίσκεται σε καθολική περιοχή ή επειδή είναι το νησί της Παναγίας). Βορειοανατολικά βρίσκονται τα χωριά Βώλαξ, Κουμάρος, Ανατολικά ο Φαλατάδος, η Στενή, η Μέση, Νοτιοανατολικά ο Τζάδος, η Καριά, ο Μουντάδος, ο Σμπεράδος και ακριβώς από κάτω ο Τριπόταμος.
Νότια βρίσκεται η Χώρα, Νοτιοδυτικά τα χωριά Κτικάδος, Χατζιράδος, Δυτικά ο Κάμπος ο Ταραμπάδος και βόρια η Κώμη με την ομώνυμη πεδιάδα της. Το βουνό δεξιά του Φαλατάδου είναι ο Τσικνιάς (υψόμετρο 730) ο αμέσως επόμενος μεγάλος ορεινός όγκος Δ είναι το ορός Κέχρος (πιθανώς από το Κεχρί) εκεί βρίσκετε και η μονή Κεχροβουνίου. Δυτικά υπάρχει άλλο ένα μεγάλο βουνό ο Πολέμου Κάμπος.
Εξώμβουργο – Φαλατάδος
Φεύγοντας από την ανατολική πύλη της αυλής του μοναστηριού της Ιεράς Καρδίας συναντάτε μετά από 50μ ένα μικρό ασφαλτοστρωμένο δρομάκι εκεί στρίβετε Α. Μετά από 340μ στο τέλος της κατηφόρας θα συναντήσετε ένα χαμηλό πετρόκτιστο κελάκι Α. Στο ίδιο σημείο ξεκινάνε και δυο μονοπάτια Α, το πρώτο Α προς Κουμάρο και το δεύτερο προς Φαλατάδο. Στρίβετε Α προς Φαλατάδο στα βήματα του πεζοπόρου που απεικονίζεται στο μπλε ταμπελάκι.
Ύστερα από 365μ θα βρεθείτε στον κεντρικό δρόμο προς Κουμάρο τον οποίο θα διασχίσετε λοξώς Α ώστε να βρεθείτε σε έναν μικρό χωματόδρομο που θα σας οδηγήσει στον Φαλατάδο. Ακολουθεί ένα μικρό εκκλησάκι Α (150μ) Στα περίχωρα του Φαλατάδου θα συναντήσετε και πάλι έναν δρόμο (965μ) όπου θα πάτε Α.
Πριν από την εκκλησία με μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα που απεικονίζει Δικέφαλο Αετό στρίβετε Δ. Μετά από 110μ στο Parking στρίβετε και πάλι Δ για να ακολουθήσετε ένα από τα στενά δρομάκια που διασχίζουν το Χωριό. Σύντομα θα βρεθείτε στην κεντρική πλατεία με την εκκλησιά και τα δυο καφενεία της. Για να πάτε στην Στάση του λεωφορείου και στην ταβέρνα Λεύκες λίγο πριν φτάσετε στην πλατεία στρίψτε Δ και πάρτε έναν φαρδύ κατηφορικό δρόμο με σκαλιά στην Μέση.
