English 
Η Τήνος μέσα από τα μάτια της
Μια σπάνια συλλογή- μια ξεχωριστή συγγραφέας
Η ανθρώπινη φυλή ξεχωρίζει για την περιέργειά της. Αναζητά τη γνώση όχι μόνο για να ικανοποιήσει πρακτικές ανάγκες, αλλά και ως αυτοσκοπό. Μπορούμε να αναφέρουμε πολλούς σημαντικούς σταθμούς σε αυτή την αναζήτηση: τη γλώσσα, την εφεύρεση της γραφής, της χαρακτικής και της τυπογραφίας, καθώς και την εξέλιξη της ναυπηγικής και της ναυσιπλοΐας. Θα σταθούμε όμως στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας μ.Χ., οπότε ο συνδυασμός μιας σειράς παραγόντων έδωσε το έναυσμα για την Εποχή των Ανακαλύψεων. Οι Ευρωπαίοι περιηγητές φεύγουν προς όλες τις κατευθύνσεις, γνωστές και άγνωστες, και επιστρέφουν με εμπειρίες που μπορούν να εκδώσουν και να διαδώσουν. Η ανθρώπινη γνώση μεγαλώνει, σε εύρος, σε βάθος και σε προσβασιμότητα.
Προγενέστερες εικόνες και κείμενα είναι τόσο σπάνια, που σήμερα βρίσκονται μόνο σε μουσεία και πανεπιστήμια. Η μαζικότερη παραγωγή της Εποχής των Ανακαλύψεων επιτρέπει και σε ιδιώτες συλλέκτες να αποκτήσουν κειμήλια της. Η Κατερίνα Σαράφη ξεκίνησε ως συλλέκτρια χαρακτικών της Τήνου.
Η Τήνος μέσα από τα μάτια της
Όμως ο εμπλουτισμός μιας συλλογής απαιτεί και τη μελέτη του θέματος της. Υπακούοντας στον ανθρώπινο κανόνα, ο σκοπός ανατράπηκε και η αναζήτηση αντικειμένων υπερκεράστηκε από την αναζήτηση της γνώσης για αυτά και την ιστορία τους. Η ενδελεχής μελέτη της την ώθησε στη δημιουργία του βιβλίου της. Αυτήν αποτυπώνει, σε αυτό, όχι τη συλλογή της.
Χαρακτηριστικά, ο πρώτος έντυπος χάρτης του νησιού, από το Isolario του Bartolomeo dalli Sonetti του 1485, δεν ήταν στην κατοχή της κ. Σαράφη την εποχή της έκδοσης του βιβλίου. Δε μπορεί όμως κανείς να μελετήσει τη χαρτογραφία του νησιού χωρίς να αναφερθεί σε αυτόν, καθώς και στον προγενέστερο, χειρόγραφο του Christoforo Buondelmonti. Για αυτό και η ενότητα των χαρτών και των απόψεων ξεκινά από αυτούς. Στη συνέχεια ξεδιπλώνεται η ιστορία τόσο του Τηνιακού τοπίου, όσο και της τεχνολογίας της χαρτογράφησης. Θα δούμε ότι στην αρχή ενδιαφέρουν μόνο τα σημεία ενδιαφέροντος για τη ναυσιπλοΐα: λιμάνια, νησίδες, χαρακτηριστικά σημεία και συχνά απεικόνιση της μεγαλοπρεπούς πρωτεύουσας στο Ξώμπουργο.
Ακριβέστεροι χάρτες και απόψεις εμφανίζονται στο τέλος του 17ου αιώνα, στα έργα των Vincenzo Maria Coronelli και JosephPitton de Tournefort. Στον τελευταίο συναντάμε μία από τις πρώτες απεικονίσεις της σημερινής χώρας, τότε Αγ. Νικολάου, επινείου της πρωτεύουσας. Ακόμα πιο εντυπωσιακές είναι οι αντίστοιχες του comte de Choiseul-Gouffier, από το 1782 και ακολουθούν χαρακτικά και ακουαρέλες μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Η ενότητα κλείνει με τον πρώτο ελληνικό χάρτη του νησιού, το 1892.
Μαζί με τις πρώτες απόψεις του νησιού, τον 18ο αιώνα παρουσιάζονται και χαρακτικά με τις ενδυμασίες των ντόπιων, κυρίως γυναικών. Εδώ ξεχωρίζουν τα σχέδια του J. B. van Mourπου θα συναντήσουμε σε πολλές εκδόσεις, καθώς και οι απεικονίσεις του Gouffier, ο οποίος είναι ο πρώτος που εικονογράφησε σκηνές της καθημερινότητας και μας μεταφέρει τις συνήθειες των Τηνίων.
Στην τελευταία ενότητα παρατίθενται τα κείμενα που δεν συνοδεύονταν από χάρτες ή εικόνες, από το τέλος του 16ου αιώνα μέχρι και τον 20ο. Εδώ θα βρούμε αμέτρητες πληροφορίες, κυρίως οικονομικού και πολιτικού ενδιαφέροντος. Κάποιοι περιηγητές, ιδίως όσοι δεν απευθύνονταν σε συγκεκριμένη αρχή, υιοθέτησαν γλαφυρότερο λόγο για να μεταφέρουν πιο καθημερινές, ανθρώπινες στιγμές, διευκολύνοντας το δικό μας ταξίδι στο παρελθόν της Τήνου.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΡΑΦΗ
Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΣΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
…Ποια είναι η σχέση σας με το νησί της Τήνου;
Δεν έχω καταγωγή από την Τήνο, ούτε εγώ ούτε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς μου. Τυχαία πήγαμε οικογενειακώς για διακοπές. Η μέχρι τότε ανεξερεύνητη –από τον πολύ κόσμο εννοώ– Τήνος ήταν για εμάς αποκάλυψη. Αποφασίσαμε να αποκτήσουμε ένα σπίτι στο νησί και έκτοτε η Τήνος είναι ο τόπος των διακοπών μας. Την περπατήσαμε και την ανακαλύψαμε σιγά-σιγά. Μπορώ να πω ότι μετά από 25 χρόνια, η Τήνος μας επιφυλάσσει ακόμα εκπλήξεις…
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο σας;
Ξεκίνησα να αγοράζω χαρακτικά της Τήνου που αρχικά προορίζονταν να γίνουν μέρος της διακόσμησης του νέου μου σπιτιού. Παράλληλα, άρχισα να διαβάζω για την ιστορία, τον πολιτισμό του νησιού και την πορεία του μέσα στους αιώνες και να γοητεύομαι όλο και περισσότερο. Έτσι ξεκίνησε μια συλλογή, που εμπλουτιζόταν συνεχώς. Μετά από 17 χρόνια αναζήτησης, ανακάλυψα ότι είχα στα χέρια μου ένα πλούσιο –θα έλεγα– υλικό, τόσο όσον αφορά τις εικόνες (χάρτες, ενδυμασίες, απόψεις) όσο και τα κείμενα (ιστορικά ντοκουμέντα). Και όλη αυτή τη γνώση θέλησα να τη μοιραστώ. Τότε γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου. Σκέφτηκα να συγκεντρώσω –για πρώτη φορά– σε έναν τόμο όλο το υλικό που υπήρχε για την Τήνο, διασκορπισμένο σε διάφορα βιβλία των προηγούμενων αιώνων. Επί 2,5 χρόνια έκανα έρευνα σε βιβλιοθήκες, όπως στη Γεννάδιο και την Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά και την British Library του Λονδίνου, σε παλαιοβιβλιοπωλεία και σε αρχεία εφημερίδων. Αναζήτησα ακόμα παρόμοιες εκδόσεις συλλεκτών που αφορούν άλλους τόπους (Χίο, Πάρο, Κρήτη) και έτσι η ιδέα άρχισε σιγά-σιγά να υλοποιείται.
Δημιουργήθηκε τελικά μια έκδοση που θέλω να πιστεύω ότι πέτυχε το στόχο της. Περιλαμβάνει τα περισσότερα χαρακτικά και κείμενα με θέμα την Τήνο από το 15ο έως το 19ο αιώνα, ακόμα και όσα δεν είχα στην κατοχή μου. Θέλοντας όμως να είναι όσο το δυνατόν πιο πλήρης η ύλη του βιβλίου και να δώσω μια ολοκληρωμένη εικόνα του πώς είδαν οι περιηγητές την Τήνο εκείνα τα χρόνια, δανείστηκα από τις βιβλιοθήκες τα χαρακτικά και τα κείμενα που μου έλειπαν και τα ενέταξα στην έκδοση.
Συναντήσατε δυσκολίες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (συγκέντρωση υλικού, έκδοση κτλ.);
Θα μπορούσα να πω ότι δυσκολεύτηκα, γιατί δεν είχα ασχοληθεί ποτέ στο παρελθόν με κάτι ανάλογο. Όμως για εμένα δεν ήταν πείραμα, ήταν στοίχημα. Πιστεύω ότι όταν υπάρχει αγάπη και πάθος, μπορεί κανείς να υπερπηδήσει όποιο εμπόδιο ή δυσκολία. Άλλωστε στην προσπάθειά μου αυτή είχα πολύτιμους συμβούλους: την κ. Λεονόρα Ναβάρη, η οποία ανέλαβε τη βιβλιογραφική επιμέλεια και δύο μεγάλους συλλέκτες, τον κ. Ευστάθιο Φινόπουλο και τον κ. Χρήστο Ζαχαράκη. Με βοήθησαν να ταυτοποιήσω χαρακτικά των οποίων την προέλευση δεν γνώριζα και μου πρότειναν βιβλιογραφία για να εμπλουτίσω την ύλη του βιβλίου με περισσότερα κείμενα. Για μένα όλη αυτή η προσπάθεια ήταν ένα υπέροχο ταξίδι.
Και η έρευνα συνεχίζεται. Το ταξίδι δεν σταματά με την έκδοση του βιβλίου. Ακόμα αναζητώ παλαιές εκδόσεις, χαρακτικά της Τήνου που λείπουν από τη συλλογή μου και μελετάω την ιστορία του νησιού.
Η Τήνος έχει μια ανυπέρβλητη ομορφιά. Εσείς τι θα αλλάζατε στο νησί;
Τίποτα δεν χρειάζεται στην Τήνο να αλλάξει. Εμείς οφείλουμε να προστατεύσουμε αυτήν την ομορφιά και να τη διατηρήσουμε. Να περιορίσουμε την ανοικοδόμηση που έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε γειτονικά χωριά να τείνουν να ενοποιηθούν. Να δραστηριοποιηθούμε όλοι για την αναστήλωση των περιστεριώνων – κτίσματα σύμβολα της Τήνου, καταπληκτικής αρχιτεκτονικής και ομορφιάς, πολλά από τα οποία καταρρέουν. Να σώσουμε τις πεζούλες, μόχθους αιώνων, που επίσης καταστρέφονται από καιρικά φαινόμενα και από την αδιαφορία. Τέλος να προβάλλουμε περισσότερο τους καλλιτέχνες που τιμούν το νησί, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η Τήνος είναι φυτώριο εξαιρετικών, σπουδαίων καλλιτεχνών, γλυπτών, ζωγράφων, χαρακτών κ.α. Η Τήνος και μπορεί και πρέπει να εξάγει πολιτισμό.
