Ελευθερία Ντεκώ: “Όλα στο φως”

Είδε φως και μπήκε. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Η φωτίστρια Ελευθερία Ντεκώ διέπρεψε σε ένα επάγγελμα που ποτέ δεν φανταζόταν. Σχεδίασε τους φωτισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, απέσπασε βραβείο ΕΜΜΥ και έλαμψε… διά της εργασίας της.

Ο Γάλλος ποιητής Paul Claudel είπε ότι «υπάρχουν δύο τρόποι για να λάμπεις, είτε να αντανακλάς το φως, είτε να το δημιουργείς». Η κορυφαία Ελληνίδα σχεδιάστρια φωτισμού Ελευθερία Ντεκώ κάνει πράξη και τα δύο. Με φωτεινές… καταβολές από την Τήνο, διαγράφει λαμπρή πορεία ως φωτίστρια χορευτικών, θεατρικών παραστάσεων και σπουδαίων διοργανώσεων.

Πώς ξεκίνησε η πορεία σας στο χώρο του σχεδιασμού φωτισμού;
Τυχαία! Με αυτόν τον τρόπο που η ζωή σε σπρώχνει «τυχαία» να βρεις το πεπρωμένο σου. Δεν είχα σκοπό να σπουδάσω σχεδιασμό φωτισμού ούτε να γίνω φωτίστρια. Κάτι με έσπρωξε και επέλεξα το μάθημα Σχεδιασμού Φωτισμού, ως κατ’ επιλογήν μάθημα στο Παν/μιο της Νέας Υόρκης, όπου έκανα το μεταπτυχιακό μου σε Performance και Χορογραφία.

Αυτό ήταν! Αμέσως ξεδιπλώθηκε ένας νέος κόσμος μπροστά μου πολύχρωμος, φωτεινός, δυναμικός που… άγγιξε τις χορδές του εικαστικού καλλιτέχνη μέσα μου. Από παιδί ζωγράφιζα με πινέλα και κραγιόνια. Τώρα με το φως μπορούσα να ζωγραφίζω τη σκηνή ασπρόμαυρα ή χρωματιστά, να «ντύνω» τα σκηνικά και το πιο σημαντικό να εμπνέω συναισθήματα, να υποβάλλω σε ατμόσφαιρες ανάλογα με το έργο (θεατρικό, χορευτικό, μουσικό), να δημιουργώ μαγεία… Μαγεύτηκα κι εγώ η ίδια…

Το 1987 στη Νέα Υόρκη, άνοιξε διάπλατα μια «φωτεινή πόρτα» κι εγώ απλά μπήκα!

Ήσασταν η πρώτη σχεδιάστρια φωτισμού στην Ελλάδα. Αντιμετωπίσατε δυσκολίες στην προσπάθεια καθιέρωσης ενός νέου για τα εγχώρια δεδομένα επαγγέλματος;
Υπήρχαν δυσκολίες, που μάλιστα δεν περίμενα ούτε φανταζόμουν. Εκτός από το αστείο στην εφορία, όταν έκανα έναρξη επαγγέλματος κι έπρεπε να εξηγήσω τι δουλειά ακριβώς κάνω γιατί ο σχεδιασμός φωτισμού ήταν άγνωστο ως επάγγελμα και ως όρος, το 1992, όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, φωτισμό στο θέατρο έκαναν συνήθως οι ηλεκτρολόγοι σε συνεργασία με το σκηνογράφο ή και τον σκηνοθέτη.

Το γεγονός δε, ότι ήμουν… γένους θηλυκού σε έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο που τον φωτιστή τον αντιλαμβάνονταν ως ηλεκτρολόγο, ήταν «πρόβλημα». Είχα να κερδίσω ένα δύσκολο στοίχημα τότε: εμπιστοσύνης κυρίως, σεβασμού και αποδοχής! Το στοίχημα κερδήθηκε συν τω χρόνω και ήταν διπλό. Πρώτον κατάφερα να αποδείξω ότι ο σχεδιασμός φωτισμού είναι τέχνη και όχι τεχνική και δεύτερον ότι το επάγγελμα δεν έχει γένος. Τώρα το μάθημα θεατρικού φωτισμού διδάσκεται σε Πανεπιστήμιο και στη χώρα μας! Από το 1995 διδάσκω στο Αριστοτέλειο Παν/μιο της Θεσσαλονίκης στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών και οι πρώτοι μου μαθητές είναι ήδη σχεδιαστές φωτισμού.

Τι προσόντα απαιτεί το επάγγελμα;
Τεχνικές γνώσεις, ευαισθησία, ομαδικότητα, ευελιξία, ταχύτητα, πάθος, αντοχή. Πρέπει να έχεις την ικανότητα να παρατηρείς, να διακρίνεις και να εκτιμάς το φυσικό φως και πως αυτό «συμπεριφέρεται» στη φύση. Ακόμη πώς το εκμεταλλεύεται, το αξιοποιεί ή όχι, η παραδοσιακή αλλά και η σύγχρονη αρχιτεκτονική, αλλά και πως το αποτύπωσαν οι ζωγράφοι και το «αιχμαλώτισαν» οι γλύπτες όλων των εποχών. Η παρατήρηση του φωτός στη φύση και η μελέτη της ιστορίας της τέχνης είναι βασικές προϋποθέσεις στο ν’ «ανοίξουν» τα μάτια του νου και να οξύνουν την ικανότητα αντίληψης του σχεδιαστή φωτισμού. Τέλος, απαιτείται συνεχής ενημέρωση για τις νέες τεχνολογίες και καινοτομίες στο χώρο του φωτισμού. Ζούμε σε μια περίοδο, επανάσταση θα έλεγα στον τομέα του φωτισμού, όπου νέα προϊόντα και νέες τεχνικά δυνατότητες εμφανίζονται σε ταχύ ρυθμό, με αποτέλεσμα ο σχεδιαστής φωτισμού να καλείται να τα συμπεριλάβει στην τέχνη του, να εμπλουτίσει την «παλέτα» του.

Ποιες δουλειές σας ξεχωρίζετε;
Δεν ξεχωρίζω κάποια δουλειά περισσότερο από κάποια άλλη ως καλύτερη ή ως πιο σημαντική. Αγαπώ όλες τις δουλειές μου για διαφορετικούς λόγους την καθεμιά.
Σίγουρα η Τελετή Έναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν μοναδική εμπειρία, που παρόμοια ίσως δεν ξαναζήσω. Είχε το μεγαλείο μιας μεγάλης σε όγκο αλλά και σημαντικής σε καλλιτεχνική αξία δουλειάς. Πιο πολύ όμως είχε αυτό το αίσθημα ενδυναμωτικής ευθύνης απέναντι στις προσδοκίες όλων των Ελλήνων, της ευθύνης να πετύχουμε. Τότε, δουλέψαμε όλοι μαζί για μια ιδέα, όχι για την πάρτη του ο καθένας… και νομίζω ότι το αποτέλεσμα πέτυχε και το γεύτηκαν όλοι. Το καμαρώσαμε όλοι οι Έλληνες.

Σταθμοί στην καριέρα σας;

• 1990: Υποτροφία από το N.Y.U. και αναγνώριση.
• 1991: Ανάθεση να φωτίσω τη χορευτική ομάδα Blue Mercury του Alvin Ailey. Με κατοχύρωσε στο χορευτικό κύκλωμα της Νέας Υόρκης ως lighting designer.
• 1992: «Μαντάμ Μποβαρύ» στο ΑΜΟΡΕ. Η πρώτη μου συνεργασία με το θέατρο του Νότου και φωτιστικό ντεμπούτο στην ελληνική θεατρική σκηνή. Από εκεί ξεκίνησε μια πολύ δημιουργική καριέρα στην Ελλάδα.
• 2004: Ολυμπιακοί Αγώνες, σταθμός για όλη την Ελλάδα τότε..
• 2005: …και αμέσως μετά η Διεθνής αναγνώριση και επιβράβευση με το διεθνές ΒΡΑΒΕΙΟ EMMY για τους φωτισμούς της Τελετής Έναρξης και είσοδος στο Βιβλίο των Ελληνικών ρεκόρ ως η 1η Ελληνίδα με ΕΜΜΥ.

Και ο μεγαλύτερος σταθμός στη ζωή μου (όχι απαραίτητα στην καριέρα μου) η γέννηση της κόρης μου Ίριδας το 2002, που με συντρόφευε από την κοιλιά ακόμη στην προετοιμασία των Τελετών των Ολυμπιακών Αγώνων και ήταν η έμπνευση για την έγκυο, στην Τελετή Έναρξης, με τη φωτεινή κοιλιά.

Ποιο είδος φωτισμού σας εξιτάρει και γιατί;
Αγαπώ το φωτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις (θεατρικός, όπερα, συναυλίες, εικαστικές εγκαταστάσεις, αρχιτεκτονικός κλπ), αλλά ο φωτισμός χορευτικών παραστάσεων έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου λόγω της πρότερης ενασχόλησής μου με το χορό.

Αυτή την περίοδο με ποια projects ασχολείστε;
Μόλις ολοκλήρωσα τους φωτισμούς για τους «Δαίμονες» στο Παλλάς και το αφιέρωμα στον Τσιτσάνη με τον Γιάννη Πάριο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Παράλληλα, αυτή την περίοδο ασχολούμαι με τη μελέτη του αρχιτεκτονικού φωτισμού του Ξενοδοχείου Intercontinental στην Ντόχα και αναμένω να αρχίσει η καλοκαιρινή θεατρική περίοδος, για να φωτίσω τον «Κύκλωπα» του Εθνικού στην Επίδαυρο, την «Ελένη» του Ευριπίδη, κ.ά.

Ποιο στάδιο απολαμβάνετε περισσότερο στη δουλειά σας;
Τη στιγμή που θα καθίσω στην πλατεία, αφού έχει ολοκληρωθεί το κρέμασμα και το σταμπιλάρισμα των προβολέων και ανάψουν τα φώτα. Είναι μαγική στιγμή γιατί πάντα έχω την αίσθηση ότι επικρατεί απόλυτη σιγή. Είναι σαν να σωπαίνουν όλα… «Ακούγεται» μόνον το φως! Τότε αρχίζω τη σύνθεση, τη ζωγραφική μου επί σκηνής. Κι εκείνη τη στιγμή, ακόμη και μετά από τόσα χρόνια, μετά από 400 δουλειές, πάντα συγκινούμαι.

Το μυστικό της επιτυχίας;
Το μυστικό της επιτυχίας; Δεν υπάρχει μυστικό, αφού «λούζεται» στο φως! Αστειεύομαι.
Όπως όλες οι τέχνες και ο σχεδιασμός φωτισμού, χρειάζεται γνώση και ταλέντο. Έπειτα δουλειά, πολλή δουλειά, επιμονή στη λεπτομέρεια και όχι προχειρότητα, σεβασμός στη συνεργασία με τους άλλους δημιουργούς/συντελεστές και αγάπη, πάθος γι’ αυτό που κάνεις.

Η καταγωγή σας από έναν κατεξοχήν τόπο καλλιτεχνών έπαιξε ρόλο στη σταδιοδρομία σας; Η Τήνος αποτελεί πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης στη δουλειά σας;
Μα ναι, πως θα μπορούσε να ήταν αλλιώς; Η καταγωγή μου καταρχήν από την Ελλάδα που έχει την ευλογία να λούζεται από το πιο ωραίο φως του πλανήτη είναι μια μεγάλη επιρροή, αλλά και η Τήνος, όχι τόσο επειδή είναι η γεννήτωρ τόσο σπουδαίων καλλιτεχνών που θαυμάζω, όσο κυρίως επειδή η ενέργεια της έχει κάτι που δεν βλέπεις, αλλά αισθάνεσαι. Η ομορφιά της φύσης όπως την έχει λαξεύσει ο άνεμος και ο ανθρώπινος μόχθος στο πέρασμα των αιώνων, οι πινελιές του γκριζοπράσινου-ασημί της πέτρας και της άμμου που λαμπυρίζουν στο φως, οι οριζόντιες χαράξεις-ξερολιθιές στο άγριο τοπίο, το ωραιότερο μπλε της θάλασσας και το λευκό με το λουλακί να εμφανίζεται τις βροχερές μέρες, είναι εικόνες που λατρεύω και με έχουν επηρεάσει βαθιά.

Το φωτισμό ποιου κτηρίου της Τήνου θα θέλατε να επιμεληθείτε;
Φυσικά, του Ναού της Ευαγγελίστριας της Παναγιάς της Τήνου.

Τι σημαίνει για εσάς η Τήνος;
Παιδικές αναμνήσεις… Παππούς, γιαγιά, ξαδέρφια. Πάσχα- ζγιαφέτι. Εφηβικοί έρωτες. Γαλάζια, απέραντη, λατρεμένη θάλασσα. Αγαπημένος τόπος συγγενής. Λυτρωτικός άνεμος. Θρησκευτικό αίσθημα με δόση κατάνυξης. Καλοκαίρι. Καλλιτέχνες του μαρμάρου. Ξερολιθιές. Τυράκι Τήνου και αμυγδαλωτά. Αγριεμένη θάλασσα.

Τρία αγαπημένα σημεία στο νησί;
Τρία; Είναι λίγα! Η Παχιά Άμμος (πριν χτιστεί το bar-εστιατόριο) ήταν το αγαπημένο μου σημείο σε όλη την Ελλάδα. Τώρα το επισκέπτομαι όλο και πιο αραιά γιατί με πονάει να βλέπω αυτό το τοπίο αλλοιωμένο. Ο υδροβιότοπος στη Λιβάδα και τα γρανιτένια παράλιά της, που θυμίζουν γλυπτό. Το κολπάκι του Αγίου Πέτρου. Το «Θαλασσάκι» στα Υστέρνια με δύση. Το θέατρο Τσόκλη στον Κούμαρο και πάντα ο Τριπόταμος, το χωριό μου!

Κάτι που δε γνωρίζουμε για την πατρίδα σας;
Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στη Χώρα της Τήνου βρίσκεται το πρώτο ηλιακό ρολόι, το οποίο βρέθηκε σε ανασκαφή στα Κιόνια. Ότι ένα από τα πρώτα Ελληνοδιδασκαλεία της Ελλάδας βρίσκεται στην είσοδο του Τριποτάμου και λίγο-λίγο γκρεμίζεται, όπως τόσα άλλα μνημεία της ιστορίας και του πολιτισμού μας σε όλη τη χώρα… Ότι η Τήνος είναι νησί ξεχωριστής ομορφιάς (το γνωρίζουμε…, απλά το υπενθυμίζω) με σπουδαία καλλιτεχνική παράδοση και λαογραφικό πλούτο. Ότι πρέπει να προστατευθεί ώστε να μην αλλοιωθεί, να μη σβήσει αυτή η ομορφιά εξαιτίας της άγνοιας της έπαρσης ή της απληστίας. Ότι από τον τόπο μας πρέπει όχι μόνον να «παίρνουμε» αλλά και να «δίνουμε», κι αυτό προϋποθέτει αγάπη…