Πάνω Μεριά

Η Πάνω Μεριά είναι  η μεσαιωνική πλευρά του νησιού.

Εδώ, το τοπίο αλλάζει καθώς τα ίχνη του Μεσαίωνα στην Πάνω Μεριά είναι ακόμα φανερά, περιστοιχισμένα από πράσινες ρεματιές και απότομες πλαγιές.

Το οδοιπορικό στην Πάνω Μεριά ξεκινά με το χωριό Κτικάδο. Το πρώτο που Θα συναντήσετε στο χωριό, είναι ο καθολικός ναός του Τιμίου Σταυρού με το μεγαλοπρεπές καμπαναριό στην είσοδο. Λένε πως είναι ο παλαιότερος ναός στο νησί καθώς δεσπόζει εδώ από τον 17ο αιώνα. Προχωρώντας στο φροντισμένο οικισμό, θα συναντήσετε ασβεστωμένα παραδοσιακά σπίτια με μαρμάρινα υπέρθυρα & γλυπτά στολίδια στις πόρτες τους, πλακόστρωτα δρομάκια, τις χαρακτηριστικές τηνιακές καμάρες, την παλιά κρήνη της πλατείας και την ορθόδοξη εκκλησία της Μεγαλομάτας (ή Υπαπαντής) με την υπέροχη, μαρμάρινη είσοδο.

Ακριβώς δίπλα στον Κτίκαδο, ο Χατζηράδος ξεχωρίζει για τη γραφική ομορφιά του και την άπλετη θέα  προς το πέλαγο. Σπιτάκια «ντυμένα» στα λευκά, χρωματιστές από τα λουλούδια αυλές, γραφικά σοκάκια, ένα παραδοσιακό καφενείο –αν πεινάσεις τελεί και χρέη ταβέρνας – και η παλιά εκκλησία της Αγίας Τριάδας (χρονολογείται στον 15ο αιώνα), συνθέτουν το απλό και όμορφο σκηνικό του χωριού.

Προχωράμε στις παρυφές του Ξώμπουργου. Ανάμεσα στα τρία ποτάμια, που κάποτε περνούσαν από εδώ, θα νιώσεις πως επιστρέφεις στα μεσαιωνικά χρόνια. Ο Τριπόταμος, θα σας μαγέψει με τις εντυπωσιακές καμάρες, τα σκαλιά και τις σκοτεινές στοές του. Στο χωριό λειτουργεί και  το τυροκομείο του νησιού, όπου παρασκευάζεται το παραδοσιακό τυρί Τήνου, και αρκετά εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Ακολουθεί ο μικροσκοπικός Σπεράδος με τις χαριτωμένες κατοικίες και το παλιό μονοπάτι ως συνέχεια του Τριπόταμου.

Επόμενος σταθμός η Καρυά. Αν και έχει πια λίγους κατοίκους τα βυζαντινά χρόνια, κατά την Ενετοκρατία ,αποτέλεσε σημαντικό κεφαλοχώρι ενώ αργότερα η ελίτ του νησιού την ανέδειξε σε αγαπημένη τους τοποθεσία για την αγορά εξοχικής κατοικίας. Χωριό καταπράσινο με παλιά αρχοντικά και μία όμορφη πλατεία για να απολαύσετε ένα παραδοσιακό καφέ. Επίσης θα συναντήσετε και το μοναδικό στο νησί, προστατευόμενο δημοτικό άλσος. Η Καρυά έχει ακόμα έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Διαθέτει λαογραφικό μουσείο και δραστήριο Κοινοτικό Πολιτιστικό Σύλλογο που διοργανώνει ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις.

Πάνω από την Καρυά, στην πλαγιά του Κεχροβουνίου, θα συναντήσετε το μικρό χωριουδάκι Τζάδο. Ανεβείτε στο ψηλότερο σημείο του και επισκεφθείτε την εκκλησία της Αγίας Άννας. Μην ξεχάσετε να βρείτε την πηγή με τις παλιές πλύστρες.

Στην διαδρομή σας θα συναντήσετε τον Μουντάδο. Ο καταπράσινος και χαρακτηρισμένος Παραδοσιακός Οικισμός, μετρά ήδη μία χιλιετία «ζωής». Σε υψόμετρο 300μ., ο τόπος που έβγαλε πληθώρα Σοφών και Φιλοσόφων, μπορεί να υπερηφανεύεται πως οι άνθρωποι του διέπρεψαν στις τέχνες και τα γράμματα. Ήταν ένα από τα ελάχιστα χωριά όπου λειτουργούσε σχολαρχείο έως τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Μουντάδος εκπροσωπεί την καλύτερη πλευρά της παραδοσιακής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, και συναντάμε αψιδωτές καμάρες και θόλους, τα πλακόστωτα και με σκαλιά δρομάκια, παραδοσιακά τηνιακά σπίτια, το πετρόχτιστο γεφύρι κάτω από το οποίο κυλά ρυάκι και την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου (1871).

Συνεχίζοντας, ο Τριαντάρος, το «μπαλκόνι της Τήνου»  είναι χτισμένος αμφιθεατρικά πάνω στη λοφοπλαγιά του Κορφοβουνίου και «κοιτάζει» τον Άγιο Φωκά από υψόμετρο 500μ. Είναι πατρίδα των φημισμένων τηνιακών τεχνιτών της πέτρας και είναι γεμάτος από παραδοσιακά χτισμένα σπίτια, αναρίθμητες καμάρες και σοκάκια. Στα αρχιτεκτονικά «στολίδια» του συγκαταλέγονται η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και το παραδοσιακό λιοτρίβι του στις Λεύκες. Πολλοί ξένοι έχουν μαγευτεί τόσο πολύ από τα κάλλη του Τριαντάρου που τελικά επέλεξαν να ζήσουν μόνιμα εδώ.

Πιό ψηλά, ο Μπερδεμιάρος. Αν και μικρό χωριό,προσφέρει μοναδική θέα στη Νάξο, την Πάρο, τη Σύρο, τη Δήλο και τη Μύκονο. Επισκεφτείτε την «κλειδαμπαρωμένη» εκκλησιά της Ζωοδόχου Πηγής με το αγέρωχο καμπαναριό και τη ζωηρή νωπογραφία στο εσωτερικό της.

Τα Δύο Χωριά είναι δύο οικισμοί που κάποτε χωρίζονταν με τη φυσική γραμμή που τους επέβαλε ένα ποταμάκι αλλά έγιναν ένα με το πέρασμα των χρόνων. Κι εδώ  εμφανή τα σημάδια των μεσαιωνικών χρόνων. Με υψόμετρο στα 450μ είναι ένα ακόμα  τηνιακό μπαλκόνι.. Η προνομιακή τοποθεσία του, στη μέση της κοιλάδας, έχει ως συνέπεια την ύπαρξη πολλών φυσικών πηγών (ξυνάρια) αλλά και ενός αιωνόβιου πλάτανου ακριβώς στην πλατεία του χωριού.

Ο Αρνάδος και αυτός με υψόμετρο 450μ, είναι το αμιγώς ορεινό χωριό της Τήνου. Μεσαιωνικές στοές, παραδοσιακά κτίσματα, μια βρύση στην πάνω πλατεία και οι ναοί της Αναλήψεως και των Αγίων Αναργύρων, είναι κάποιοι από τους λόγους για το επισκεφθείς. Ανακαλύψτε το κρυμμένο σε στοά Παναϊδάκι. Σύμφωνα με το θρύλο, κάτω από αυτό λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Στον Αρνάδο θα βρείτε επίσης το Εκκλησιαστικό και το  Αγροτικό Μουσείο. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η Μονή Κεχροβουνίου.

Προχωράμε και συναντάμε τον Κέχρο. Στο παρελθόν ήταν γνωστός για τους στρατουράδες, τους τεχνίτες σαμαριών. Πανέμορφη η Παναγία η Μυρτιώτισσα, αξίζει να την επισκεφτείτε.

Και στην συνέχεια φτάνουμε, στη μέση του νησιού! Πρόκειται για το λεγόμενο Πεντόστρατο, το σημείο όπου όλοι οι δρόμοι για τα χωριά ενώνονται. Σημαντικό αξιοθέατο, η εκκλησία των Ταξιαρχών στην είσοδο του χωριού, όπως επίσης και το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου.Η  ισχυρή γεωργική παράδοση της Τήνου εκτίθεται στο Μουσείο Γεωργικών Εργαλείων.

‘Έπειτα, στον δρόμο μας βρίσκουμε το χωριό Φαλατάδο. Ένα από τα πιο παλιά χωριά του νησιού με την ιστορία του να ξεκινά το 1400. Η γενέτειρα του Δημήτρη Βλάση, του εργάτη που πρώτος αντίκρισε τη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας το 1823. Στο χωριό υπάρχει το παλιό υδραγωγείο, η λεγόμενη Παλιομάντρα (φτιάχτηκε μεταξύ 1750 και 1850). Ακόμα,  εδώ βρίσκεται και το Σπίτι του Σκίτσου, το πρώτο μουσείο γελοιογραφίας στην ευρύτερη Μεσόγειο, που ίδρυσαν οι αδερφοί Μητρόπουλοι. Αν βρεθείτε στο Φαλατάδο στις αρχές του φθινοπώρου, θα έχετε την ευκαιρία να συμμετάσχετε στο “Ρακιζιό”, την γιορτή για την παραγωγή ρακής!

Ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Τήνου είναι η Στενή. Στους πρόποδες του Τσικνιά σφύζει από ζωή χειμώνα-καλοκαίρι με πολλές καφετέριες και ταβέρνες. Εδώ λειτουργεί σχολή ταπητουργίας και το λαογραφικό μουσείο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Περιπλανηθείτε στα λιθόστρωτα δρομάκια και μη παραλείψετε να δείτε την Ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και την Καθολική του Αγίου Νικολάου

Οι ντόπιοι την αποκαλούν Μουσλού. Η Μυρσίνη «κατοικεί» στο «σπίτι» του θεού των ανέμων, Αιόλου, στους πρόποδες του μυθικού Τσικνιά. Ο παλιός οικισμός ενδείκνυται  για ορειβάτες αλλά και τους φανατικούς του άγριου τοπίου που θα θαυμάσουν την παραλία της Λιβάδας. Ο τρίκλητος ναός της Ευαγγελίστριας αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της.

Η Ποταμιά, με το ασυνήθιστα πολύ – για κυκλαδίτικο νησί – πράσινο, θα σε εκπλήξει ευχάριστα. Ένα χωριό κρυμμένο ανάμεσα σε λαγκάδια και τρεχούμενα νερά που κάποτε κινούσαν νερόμυλους. Εδώ που ανταμώνουν οι τρεις ρεματιές του Τσικνιά, θα βρεις το χωριό που βλέπει πρώτο την ανατολή στην Τήνο. Αξίζει να δεις την Παναγία της Καρμήλου.

Το Φερό είναι μικρός οικισμός με λιγοστούς κατοίκους. Όσοι επέλεξαν να ζήσουν στην απομονωμένη πράσινη ρεματιά στα ανατολικά της Τήνου, έχουν την ευκαιρία να «χαζεύουν» με τις ώρες θαλασσινές εικόνες με τη Μύκονο και το Ικάριο πέλαγος.

Με την Αγία Βαρβάρα, τελειώνουμε το οδοιπορικό μας στην Πάνω Μεριά. Το χωριό πήρε το όνομά του από τον ιερό ναό της Αγίας Βαρβάρας. Ο νεότερος οικισμός του νησιού, λίγο πριν την παραλία του Αγίου Σώστη, μπορεί να είναι το μικρότερο των  τηνιακών χωριών, ωστόσο έχει μπει για τα καλά στον τουριστικό χάρτη του νησιού, καθώς εδώ θα βρείτε αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια.