English 
Στην Τήνο, μέχρι στιγμής, έχουν βρεθεί αρκετά σπήλαια, πολλά από τα οποία παρουσιάζουν σημαντικό γεωλογικό, ιστορικό και εντομολογικό ενδιαφέρον. Η πιο πρόσφατη ανακάλυψη είναι ένα σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που ήρθε στο φως τυχαία κατά τη διάρκεια εργασιών για τη διάνοιξη του δημόσιου δρόμου στον Τριαντάρο. Ωστόσο, παρόλο που από τότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια, μόνο η είσοδός του έχει διανοιχτεί. Επισημαίνεται ακόμη πως κανένα από τα σπήλαια του νησιού δεν διαθέτει τις απαιτούμενες υποδομές για τουριστικές επισκέψεις. Έτσι όσοι επιθυμούν να τα εξερευνήσουν, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί.
Σπήλαιο των Γαστριών: Βρίσκεται δυτικά των Κιονίων, στην Πλατειά Άμμο. Το σπήλαιο αυτό, μήκους 50 μέτρων, παρουσιάζει εξαιρετικό γεωλογικό και ιστορικό ενδιαφέρον. Η είσοδός του σχηματίζεται ανάμεσα στα παραθαλάσσια βράχια του ομώνυμου ακρωτηρίου, ενώ το εσωτερικό του είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Ένα ιδιόμορφο ημικυκλικό κτίσμα αποζημιώνει τους τολμηρούς επισκέπτες του. Μικροί θόλοι στολίζουν το διάδρομο της εισόδου, του οποίου οι διακλαδώσεις οδηγούν στο άνοιγμα ενός μεγάλου θαλάμου. Σε όλα τα τοιχώματα του σπηλαίου υπάρχουν αμέτρητες επιγραφές, οι περισσότερες από τις οποίες, αν και διαφορετικών εποχών, είναι ανορθόγραφες. Ωστόσο, από αυτές προκύπτει πως κατά τη βυζαντινή περίοδο και την ενετοκρατία, εκεί βρίσκονταν πιθανότατα ναός αφιερωμένος στον Άγιο Στέφανο. Επιπρόσθετα, το σπήλαιο αποτελούσε κρησφύγετο για τους κυνηγημένους χριστιανούς κατά τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους. Στη μεγάλη αίθουσά του ορθώνεται μία πέτρινη Αγία Τράπεζα, ενώ γενικότερα ο χώρος έχει σταλακτίτες και είναι καλυμμένος με κρυσταλλώδη ασβεστόλιθο. Σύμφωνα με ενδείξεις, στην περιοχή, κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν αργιλικές αποθέσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη για την κατασκευή κεραμικών σκευών. Πιθανολογείται ακόμη ότι σήραγγα που ξεκινάει από το εσωτερικό του σπηλαίου και φτάνει έως το Εξώμβουργο, χρησιμοποιούνταν τα παλαιότερα χρόνια ως δίοδος διαφυγής των πολιορκημένων του Κάστρου.
Μυγοσπηλιά ή Καμένη Σπηλιά: Βρίσκεται 6 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού Αετοφωλιά, 200 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, εκεί όπου υψώνεται ο ορεινός γρανιτένιος όγκος Καστέλα – Καλανίστα. Παρουσιάζει έντονο ιστορικό, γεωλογικό και εντομολογικό ενδιαφέρον. Παρόλα αυτά δεν προσφέρεται για εξερεύνηση από ερασιτέχνες. Έχει δύο εισόδους. Η πρώτη είναι πλατιά και ανοίγεται στο επάνω μέρος της σπηλιάς, ενώ η δεύτερη είναι στενή και σε αρκετά πιο χαμηλό σημείο. Το βάθος της φτάνει περίπου τα 55 μέτρα. Στο εσωτερικό της μπορεί να μπει κανείς μόνο έρποντας. Ωστόσο, το θέαμα είναι αποκρουστικό, καθώς υπάρχουν πολλά οστά από γυναικόπαιδα κυρίως, σμήνη από ένα είδος πράσινης, μικροσκοπικής μύγας και άπειρα μυρμήγκια. Πιθανολογείται πως τα λείψανα ανήκουν σε ανθρώπους που ζούσαν κρυμμένοι στη σπηλιά την εποχή της επανάστασης κατά των Τούρκων για να σωθούν από τη μανία τους. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το μάλλινο κουβάρι μίας γυναίκας που έπλεκε έφυγε από το χέρι της και κύλησε κάτω από τα βράχια. Οι εισβολείς το βρήκαν, το ακολούθησαν και ανακάλυψαν το κρησφύγετό τους. Για να τους τιμωρήσουν, τους σκότωσαν και έκαψαν τη σπηλιά.
Δρακόλακας: Βρίσκεται 4 χλμ. ανατολικά της Πλακιάς και 1 χλμ. νότια του κόλπου Βαθύ. Η είσοδός του είναι μία βραχώδης και κατηφορική διάβαση, που μετά από λίγα μέτρα, οδηγεί σε έναν ευρύχωρο θάλαμο. Το σπήλαιο καταλήγει σε ένα λάκκο.
Σπήλαιο του Βρυόκαστρου (ή Βρέκαστρου): Βρίσκεται στην ανατολική ακτή του ομώνυμου λόφου, 3 χλμ. ανατολικά από την πόλη της Τήνου. Έχει βάθος 5 μέτρα και ουσιαστικά είναι παράκτιο και υποθαλάσσιο. Έτσι η πρόσβαση είναι εφικτή με βάρκα ή μικρό φουσκωτό.
Σπήλαιο των Βουλισμένων: Βρίσκεται 1 χλμ. νότια της Φανερωμένης, εκεί όπου καταλήγει ο Τσικνιάς στη θάλασσα. Το δάπεδό του είναι βραχώδες, ενώ στο εσωτερικό του συνήθως φωλιάζουν αγριοπερίστερα. Πιθανολογείται πως το σπήλαιο επικοινωνεί με την κορυφή του βουνού.
Σπήλαιο της Κιθάρας: Βρίσκεται 3 χλμ. βορειότερα από το σπήλαιο των Βουλισμένων. Έχει βάθος 6 μέτρα περίπου, ενώ το θαλασσινό νερό εισχωρεί σε όλο το μήκος και το πλάτος του. Πιστεύεται ότι επικοινωνεί μέσω βαράθρου με την κορυφή του Τσικνιά. Συχνά αποτελεί φωλιά για τα αγριοπερίστερα.
Σπήλαιο Φουρνακίων: Βρίσκεται στον ομώνυμο κόλπο, ανάμεσα στα ακρωτήρια Παπάργυρος και Αξαχωπός. Η θάλασσα εισχωρεί σε όλο το μήκος του, που φτάνει τα 6 μέτρα. Εκεί υπάρχει και μία πηγή με γλυκό νερό.
Σπηλιές: Βρίσκονται 1 χλμ. δυτικά του κόλπου της Λιβάδας, ανάμεσα στα ακρωτήρια Φέρο Κρημνό και Διασφάη. Η διάβρωση των κυμάτων έχει σχηματίσει πέντε συνεχόμενα σπήλαια. Τα δύο μεγαλύτερα έχουν μήκος 40 και 20 μέτρα αντίστοιχα, ενώ η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο με σκάφος. Σε μία από τις σπηλιές υπάρχει πηγή με γλυκό νερό.
Κρούφτρες: Βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού Φλάμπουρο, βόρεια του Φαλατάδου. Η πρόσβαση στην είσοδο του σπηλαίου, αλλά και η περιήγηση στο εσωτερικό του απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, καθώς είναι αρκετά δύσβατο και απότομο.
Μπουρούνια: Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του ομώνυμου ακρωτηρίου. Το μήκος του φτάνει τα 15 μέτρα και η πρόσβαση σε αυτό είναι εφικτή μόνο με σκάφος.
Κουφαγρέλι: Βρίσκεται περίπου 3 ναυτικά μίλια δυτικά του Πανόρμου, ανάμεσα στα ακρωτήρια Παριανού και Δόρδιας. Εκεί σχηματίζεται ένας μικρός όρμος. Στο βάθος του είναι το σπήλαιο, μήκους 6 μέτρων. Η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο με σκάφος.
Σπήλαιο Πανόρμου: Βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του κόλπου του Πανόρμου, κοντά στο μικρό ακρωτήρι Καμάρα. Ανακαλύφθηκε το 1854, μέσα σε ένα λατομείο μαρμάρου. Αποτελείται από δύο θαλάμους, με αξιόλογη διακόσμηση σταλακτιτών και σταλαγμιτών.
Σπήλαιο Καμάρας: Βρίσκεται σχεδόν δίπλα στο σπήλαιο Πανόρμου. Έχει μήκος 4 μέτρα και η πρόσβαση είναι εφικτή με σκάφος.
Πηγή: tinostoday.gr
