English 
Μια αρχιτεκτονική ματιά στην Τήνο – Ιωάννα Παπασταθοπούλου
Μια Αθηναία (αν και η καταγωγή της γιαγιά της είναι από την Τήνο, ποτέ δεν θεωρήθηκε βέρα Τηνιακή) αρχιτέκτονας, η Ιωάννα Παπασταθοπούλου μας βοήθησε να δούμε πως πάντα το νόμισμα έχει δύο όψεις και πως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.
«Τη ζωή μου στο νησί δεν θα την άλλαζα με τίποτα», ισχυρίζεται η Ιωάννα παρά τις δυσκολίες αφομοίωσης, προσαρμογής και του περιορισμένου γεωγραφικά τόπου.
Η άμεση επαφή με τη φύση και τις εναλλαγές της, ο πλούσιος πολιτισμικά τόπος και οι ανθρώπινοι ρυθμοί την έκαναν να συνειδητοποιήσει γρήγορα πως η Τήνος έχει ομορφιές που παραμένουν αναξιοποίητες ή και ρημάζουν στο βωμό του κέρδους ή πολλές φορές, της αδιαφορίας.
Η σκέψη αυτή την οδήγησε να ασχοληθεί επαγγελματικά με την αρχιτεκτονική με ειδίκευση στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι με το κομμάτι των εργολαβιών.
«Κοιτώντας ένα χωράφι με ξερολιθιές βλέπαμε ένα οικόπεδο. Κοιτώντας ένα μονοπάτι βλέπαμε μια αγροτική οδό που θα μας έδινε οικοδομησιμότητα και θα βοηθούσε το πέρασμα της μπετονιέρας και των εκσκαφέων με μια μικρή μόνο διαπλάτυνση. Κοιτώντας το τοπίο γύρω μας, βλέπαμε την τιμή που θα έπιανε η οικοδομή μας πουλώντας θέα στη θάλασσα. Κοιτώντας έναν περιστεριώνα ή έναν ανεμόμυλο, βλέπαμε μια γραφική οικία που θα μοσχοπουλούσαμε σε κάποιον ξένο.
Ιωάννα Παπασταθοπούλου
Την περίοδο αυτή της αφθονίας, οι φωνές αντίστασης στην άκριτη οικοδομική δραστηριότητα ήταν ελάχιστες. Και όλες αρχειοθετημένες στη μαύρη λίστα των “εχθρών του τόπου και της ανάπτυξης” υπό τον όρο “οικολόγος”. Μια τιμητική θέση στη λίστα αυτή έχω μάλλον κι εγώ με τη σειρά μου απλά και μόνο επειδή επέλεξα να δρω ως αρχιτέκτονας με εξειδίκευση στη διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι ως εργολάβος».
Ένα οργανωμένο σχέδιο διαχείρισης για το νησί το οποίο θα λάμβανε υπόψη κριτήρια όπως την ιστορία, τον πολιτισμό, τις τοπικές συνθήκες, νέες τάσεις και ανάγκες, θα μπορούσε να θέσει πάγιους γενικούς κανόνες δράσης στοχεύοντας στην ευημερία τόσο των ανθρώπων όσο και του τόπου. Για παράδειγμα, η αλόγιστη συμπεριφορά με τις οικοδομές ή ακόμα και την ανεξέλεγκτη βόσκηση των αιγοπροβάτων, έχει επιφέρει σοβαρές ασυνέχειες στο πολύ σημαντικό παλιό δίκτυο ημιονικών δρόμων, τα γνωστά μας μονοπάτια. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένα κρατικό πλάνο δράσης για την προστασία τους, οποιαδήποτε ιδιωτική κίνηση ευαισθητοποίησης είναι καλοδεχούμενη και πρέπει να έχει την στήριξη όλων.
Τέτοιες κινήσεις ήταν και εκείνες της Ιωάννας με την ίδρυση της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας ΑΛΛαΖΟΝΤΑ ΤΟΠΙΑ καθώς επίσης και η συνεχής δράση των τοπικών συλλόγων στα χωριά. Οι σύλλογοι αυτοί, προσπαθώντας να καλύψουν το κενό των τοπικών αρχών, έχουν κατά καιρούς παρουσιάσει έντονο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο.
Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα, η Τήνος διαθέτει πολυάριθμα ιστορικά μνημεία τα οποία χρήζουν ανθρώπινης προσοχής και προστασίας και αντ’ αυτού δείχνουν να είναι παραδομένα στην τύχη τους. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κάστρο του Εξωμβούργου. Η άλλοτε πρωτεύουσα του νησιού, ένα πολύ σημαντικό μνημείο και τοπόσημο που θα μπορούσε να λειτουργεί για την Τήνο ως ένα πολύ δυνατό σήμα κατατεθέν, βιώνει την απόλυτη απαξίωση. Εγκαταλελειμμένα κτίρια και τείχη που καταρρέουν, ανεξέλεγκτα κατσίκια ακροβολισμένα κατά βούληση επάνω στα ερείπια, έλλειψη σήμανσης και ενημερωτικού υλικού, ανύπαρκτη ανασκαφική έρευνα σε σχέση με το ενετικό παρελθόν του, φουτουριστικές κεραίες στην κορυφή, άλλες σκουριασμένες και πεταμένες παντού εντός του αρχαιολογικού χώρου, κάθε άλλο παρά μας τιμούν. Αναρωτιέμαι πολύ συχνά αν υπάρχει άλλο κάστρο στην Ελλάδα ή τον υπόλοιπο κόσμο που η μόνη του χρήση να είναι ως σημείο τοποθέτησης κεραιών!».
Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και σε άλλα πολιτιστικά στοιχεία του νησιού όπως είναι τα αγροτικά μνημεία, τα μονοπάτια και οι οικισμοί. Η εμφάνιση της τεχνολογίας επέφερε σημαντικές συνέπειες σε ένα περιβάλλον τελείως ακατέργαστο, τουλάχιστον μέχρι εκείνη τη στιγμή. Οι ανθρώπινες επεμβάσεις οδήγησαν στην καταστροφή της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Η Ιωάννα δεν δηλώνει υπέρ της «μουμιοποίησης» του τοπίου, ωστόσο ισχυρίζεται πως υπάρχουν πολλές εναλλακτικές για να επέλθει μια αλλαγή. Και ποιες είναι αυτές; «Ονειρεύομαι συχνά μια Τήνο σχετικά αυτόνομη όπως παλιά. Μια Τήνο που παράγει αυτά που καταναλώνει και που, γιατί όχι, καλύπτει και τις κοντινές υπερ-αγορές όπως αυτήν της Μυκόνου και της Πάρου. Ονειρεύομαι το Ξώμπουργο ως τοπόσημο της Τήνου και την περιοχή των γρανιτών ως ένα διάσημο γεωλογικό πάρκο που θα δίνει ζωή στη Μουσουλού, την Ποταμιά, το Φαλατάδο, τη Βωλάξ, το Αγάπι.
Ονειρεύομαι μια Τήνο που θα έχει ποιοτικό τουρισμό όλο το χρόνο. Που θα εκμεταλλευτεί τα μοναδικά στοιχεία της, τους πανέμορφους οικισμούς, τη σημαντική ιστορία της, τα μνημεία, τους γρανίτες, τη θάλασσα για να προσκαλέσει κόσμο να την επισκεφτεί.
Που θα αποκτήσει ένα ξεκάθαρο στόχο για το μέλλον και θα επιστρατεύσει όλο το δυναμικό των κατοίκων και φίλων της προς αυτή την κατεύθυνση. Η άποψη μου είναι ότι η κατεύθυνση αυτή δεν θα πρέπει να είναι η εύκολη. Ούτε απαραίτητα η τεχνολογικά πρωτοπόρα. Πιστεύω πως είναι μεγάλο λάθος η Τήνος να ανταγωνίζεται ή να μιμείται περιοχές ηπειρωτικές ή εν πάση περιπτώσει περιοχές που έχουν τελείως διαφορετική μορφολογία εδάφους. Το να τα ισοπεδώσουμε όλα είναι εύκολο. Το να ξαναδημιουργήσουμε τοπίο σαν της Τήνου αδύνατον».
Η Ιωάννα Παπασταθοπούλου είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ με εξειδίκευση στην Διαχείριση Αρχαιολογικής Κληρονομιάς Univ. of York. Μαζί με τον Παναγιώτη Παπασταθόπουλο (γεωπόνος) και την Έλενα Δημητροπούλου (διακοσμήτρια), είναι συνιδιοκτήτρια του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Αιγαίου που ιδρύθηκε στην Τήνο (Φιλιππότη 11) το 2012. Σκοπός του Εργαστηρίου είναι η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών σε όλους τους τομείς που άπτονται ενός σπιτιού από τον σχεδιασμό έως την κατασκευή, την διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και την επίπλωση αυτού.
