Καθολικισμός

Μια κουβέντα με τον Πατέρα Φώσκολο μας έκανε να δούμε μια διαφορετική, ίσως όχι τόσο γνωστή στο ευρύ κοινό, πτυχή της Τήνου. Η καθολική παράδοση είναι διάχυτη στο νησί και εμείς σας την παρουσιάζουμε.

13ος αιώνας. Ο θεσμός του καθολικισμού είναι στενά συνδεδεμένος με τη φραγκοκρατία. Επί 2 ½ αιώνες δεν υπάρχει ποιμνίο παρά μόνο μια μικρή μειονότητα 20-30 ατόμων με έναν επίσκοπο καθώς επίσης και οι Eνετοί της οικογένειας Γκίζη της οποίας η Τήνος αποτελεί κρατίδιο.

Το 1390 η Τήνος γίνεται ενετικό κράτος παίρνοντας άλλη μορφή. Ιταλοί και άλλοι Ευρωπαίοι φτάνουν στο νησί. Προκειμένου να ενισχυθεί το καθολικό ποιμνίο και να δημιουργηθεί ισχυρότερος τοπικός κλήρος, ζητείται από τον πληθυσμό –κυρίως τους αγρότες- να γίνουν καθολικοί έναντι χρηματικού ποσού. Οι περισσότερες οικογένειες δέχονται και με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται σταδιακά 25-30 ενορίες στα χωριά που ιδρύονται σε κατοπινή εποχή. Κάθε χωριό συνιστά και μια ενορία.

Παρόλο που πρόκειται για μια μικρή στην πραγματικότητα κοινότητα, η Τήνος εκείνη την εποχή διασφαλίζει την ελευθερία των ανθρώπων. Στα μέσα του 15ου αιώνα οι κάτοικοι των άλλων νησιών καταφεύγουν στην Τήνο ώστε να βρίσκονται υπό χριστιανική διακυβέρνηση και να είναι πιο ασφαλείς.

Η περίοδος της τουρκοκρατίας έχει πολύ μικρή διάρκεια για την Τήνο. Το 1538 γίνεται επανάσταση ενάντια στον τουρκικό ζυγό ενώ έως τις αρχές του 18ου αιώνα όλο και περισσότεροι Βενετοί φτάνουν στο νησί. Το 1730 δημιουργείται η Χώρα όπως είναι σήμερα. Οι κάτοικοι παραμένουν χωρισμένοι με μια νοητή γραμμή. Στα χωριά της ενδοχώρας επικρατούν οι καθολικοί και στη Χώρα και το λιμάνι οι ορθόδοξοι. Ωστόσο, σε πολλά χωριά (Κτίκαδος, Στενή, Καρδιανή) ο πληθυσμός είναι μεικτός.

Ευτυχώς, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ουσιαστικές συγκρούσεις μέσα στους αιώνες μεταξύ των δύο δογμάτων. Σε γενικές γραμμές η συνύπαρξη ήταν και παραμένει ειρηνική. Δύο είναι οι μόνες εντάσεις άξιες αναφοράς· η πρώτη το 1700 σχετικά με το ποιος θα έχει την κεντρική εξουσία του νησιού. Οι κάτοικοι της Χώρας ήρθαν αντιμέτωποι με τους κατοίκους των χωριών. Στην πραγματικότητα πρόκειται για σύγκρουση ανάμεσα σε εμπόρους και γεωργούς. Η δεύτερη έλαβε χώρα με το τέλος της Κατοχής. Οι ορθόδοξοι, ταυτίζοντας τους Ιταλούς με τους καθολικούς, θεώρησαν πως με την αποχώρηση των πρώτων θα έφευγαν και οι δεύτεροι.

Σήμερα τα δύο δόγματα συνυπάρχουν αρμονικά. Μάλιστα, σε αντίθεση με πόλεις του εξωτερικού, ο εορτασμός του Πάσχα πραγματοποιείται την ίδια ημερομηνία για να αποφεύγονται τυχόν δυσκολίες σε κοινωνικό και λειτουργικό επίπεδο.

Ωστόσο, οι καθολικοί διαθέτουν το δικό τους εθιμικό πολιτισμό που σχετίζεται με τη βυζαντινή και λατινική παράδοση. Μια σπουδαία γιορτή για τον καθολικό κόσμο είναι εκείνη της Αγίας Δωρεάς. 60 ημέρες μετά το Πάσχα, οι πιστοί γιορτάζουν το Μυστικό Δείπνο με μια λαμπρή λιτανεία στους κεντρικούς δρόμους της Χώρας, οι οποίοι είναι όμορφα στολισμένοι, καθώς επίσης και στα μεγάλα χωριά. Άλλες σημαντικές γιορτές είναι της Αγίας Αγγέλας και του Αγίου Φραγκίσκου οι οποίες κατά περίπτωση εορτάζονται σε κάποια από τις 300 εκκλησίες του νησιού. Τέλος, στην Τήνο πραγματοποιούνται και δύο προσκυνήματα, της Ιεράς Καρδίας στο Ξώμπουργο και της Παναγίας στο Βρυσί, τα οποία κατά τους εορτασμούς τους δέχονται κόσμο από τα γύρω νησιά αλλά και άλλα σημεία της χώρας.

Παρόλα αυτά, κατά γενική ομολογία, ο θρησκευτικός τουρισμός στο νησί δεν είναι αυτός που θα περίμενε κανείς. Η Τήνος δεν διαθέτει τις υποδομές για να καλύπτει και τις δύο εκκλησίες. Δεν είναι τυχαίο που ο κόσμος δεν γνωρίζει τίποτα πέρα από την Παναγία της Τήνου. Τα χωριά δείχνουν να είναι αποκλεισμένα καθώς δεν υπάρχει κανενός είδους πρόγραμμα που να τα περιλαμβάνει. Τήνος όμως δεν είναι μόνο η Χώρα. Προκειμένου να γίνει σωστή εκμετάλλευση των θρησκευτικών στοιχείων – τα οποία είναι αμέτρητα στο νησί- θα πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα που θα σέβονται την ιστορία, τη φύση και τη μορφολογία του νησιού.

Την ίδια στιγμή, ο επισκέπτης που θα κατευθυνθεί προς την ενδοχώρα, θα πρέπει να μπορεί να εξυπηρετηθεί. Με λίγα λόγια, οι τοπικοί φορείς οφείλουν να δώσουν προσοχή και στο υπόλοιπο κομμάτι του νησιού, μέσω της δημιουργίας υποδομών και λοιπών παροχών, συντήρησης δρόμων κλπ. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να διοργανώνονται επισκέψεις ή περιηγήσεις στα ξωκλήσια της ενδοχώρας αλλά αυτό είναι κάτι που προς το παρόν παραμένει απλά μια ιδέα. Αυτό καλοκαίρι, πραγματοποιείται στην Τήνο Συνέδριο Χριστιανών Γυναικών. 350 γυναίκες από όλη την Ευρώπη θα βρεθούν στην Τήνο για να πάρουν μέρος στο Συνέδριο. Τέτοιες κινήσεις ενισχύουν σημαντικά το θρησκευτικό τουρισμό σε τοπικό αλλά και κρατικό επίπεδο. Πρέπει λοιπόν να τις στηρίζουμε όλοι και να δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση.